Roofs 2010-06-26 Cultureel daklandschap
In het hart van Nootdorp is onlangs het Sociaal Cultureel Centrum CulturA opgeleverd. Om het karakter van de Dorpsstraat te versterken is in het ontwerp gekozen voor een geplooid daklandschap, voorzien van de kunststof Sarnafil T. Met een oppervlakte van 1.500m2 een flinke klus voor de dakdekker.
Tekst: Gerard Vos
Foto: Rick Peters, Sika nv
Wie tien jaar niet in Nootdorp is geweest, weet niet wat hij ziet. Eigenlijk bestaat Nootdorp niet meer. De officiële naam is tegenwoordig Pijnacker-Nootdorp en door deze fusie werd het opslokken door de gemeente Den Haag voorkomen. Het aangezicht van het dorp is op zijn zachtst gezegd veranderd. Nootdorp schurkt vandaag de dag tegen Ypenburg aan, en als een paddenstoelenkring rondom de oude dorpskern is nieuwbouw te vinden. En die groei zal voorlopig niet ophouden. Nootdorp zal naar verwachting van 42.735 inwoners groeien naar zo’n 63.000 inwoners in 2013. Tijd voor een nieuw en duurzaam Sociaal Cultureel Centrum, moet de gemeente gedacht hebben, maar dan wel een met eerbied voor de oude dorpskern.
“Vroeger konden de verenigingen in het Jozefhuis terecht, maar dat mag je niet echt een cultureel centrum noemen”, vertelt Richard Giorgi van de gemeente Pijnacker-Nootdorp. “Het plan voor een Cultureel Centrum leeft al lang. Zelfs voor de fusie met Pijnacker was daar al sprake van. Toen hier op een gegeven moment de Albert Heijn en andere winkels verdwenen, was het een mooie kans om het centrum te verlevendigen. Het theater heeft 166 stoelen. Dat is de gemiddelde zaalbehoefte voor een gemeente zoals de onze. Het is niet de bedoeling om de Golden Earring binnen te gaan halen of om te concurreren met omliggende gemeenten. Het is prima zo.”
Duurzaam gebouw
CulturA ligt aan de Maria van Oosterwijckstraat en de Dorpsstraat. Het is een multifunctioneel complex. Er zitten drie studio’s in. Het herbergt een creativiteitscentrum op de verdieping aan de voorzijde. De voorzijde bestaat uit een langgerekt lint en herbergt de foyer. Het theater is overal in het gebouw te herkennen door de rode wand die feitelijk als een rode draad door het gebouw loopt. Verder zitten er nog een jongerensociëteit, een balletschool en diverse kantoorruimten.
CulturA maakt gebruik van een warmte/koude installatie. Er zijn twee putten van ongeveer zestig meter diep geslagen die al naar gelang warm of koud water omhoog pompen. De installaties zijn in het gebouw zelf weggewerkt en staan niet op het dak. Het Culturele Centrum valt op met zijn gelaagde gevel. De geleding refereert aan de gevels aan de overzijde van de straat, maar is alleen wat massaler in omvang. Op de begane grond is de voorgevel maximaal transparant gehouden, zodat de passant kan zien wat er in de foyer van CulturA gebeurt. Het gehele complex is voorzien van een geplooid daklandschap, wat zorgt voor een wisselend beeld en silhouet. De voorzijde met de nadrukkelijke dakbelijning is gericht op de Dorpsstraat, de zijgevel refereert aan de boerderij aan de Kerkweg. De voorgevel volgt de stedenbouwkundig gewenste rooilijn, waarbij de Dorpsstraat ter plaatse een intiemer profiel heeft gekregen. De sterk geprononceerde dakoverstekken dragen hieraan bij.
Geplooid dak
“We hebben geprobeerd dezelfde sfeer als die van de Dorpsstraat te creëren, maar wel met een eigentijdse benadering”, vertelt architect Gert-Jan Borgman van Room for Architecture, R4a. “De opdracht was dat er een keur van functies in CulturA moesten komen en dat we dat binnen een enveloppe moesten realiseren. We moesten een groot volume maken en in de gevels moesten we heel laag blijven, omdat het moest aansluiten op het stedelijk weefsel. Daar komt dan een bepaald soort gevel uit en vervolgens ontstond de gedachte om een laken te spannen over de enveloppe om daarmee de grote volumes aan de voor- en achterzijde met elkaar te verbinden. En daar is de gedachte voor een geplooid daklandschap mede uit ontstaan. Daarna is het een kwestie van boetseren. Dan kijk je naar wat voor materialen je gaat gebruiken. Het beeld-kwaliteitsplan schreef eigenlijk pannen voor, maar zo’n ingewikkeld daklandschap kun je niet met pannen maken. Dakpannen zijn simpelweg te weinig flexibel. Leien waren geen optie omdat je langs de nok een soort van bies krijgt.”
Kunststof bleek de oplossing en dit niet alleen omwille van de duurzaamheid en van de efficiënte verwerkingstechniek. Als er voor kunststof wordt gekozen, kan er van nok tot goot worden doorgeplakt. Daarbij komt dat kunststof geen vervelende naadwerking heeft bij de nokken en goten.
Zo kwam het architectenbureau bij het product Sarnafil FPO uit. Borgman: “Het lakentje dat we in gedachten hadden voor het daklandschap konden we met Sarnafil mooi grafisch vormgeven. Met de roeven kan je bovendien door middel van het lijnenspel de aandacht afleiden van mogelijke oneffenheden in de dakconstructie. Het beeld voldoet nu aan het idee dat we voor ogen hadden. ”
Sarnafil heeft wellicht de langste en beste ervaring met dit materiaal. En dit zijn niet zomaar holle woorden: om dit aan te tonen wordt de duurzaamheid van een hele reeks daken – inclusief de oudste en in verschillende landen – permanent opgevolgd door onafhankelijke Zwitserse instituten.
Dakdekker
Hoe prachtig van ontwerp het dak ook is, voor een dakdekker is het niet bepaald een makkelijke klus. Frank Kieboom van Kieboom Dakbedekkingen vertelt dat ze vijf weken lang met drie man bezig zijn geweest om de 1500 m² te leggen. “Het was wel kunst- en vliegwerk. We hebben speciale ladders gemaakt en veiligheidslijnen aangelegd. Er zitten gevels bij die bijna 45° zijn. Het architectenbureau heeft voor Sarnafil FPO gekozen als kunststof dakbedekking. Het is een dijk van een materiaal om mee te werken. Op de onderconstructie wordt een viltlaag gelegd. Dan komt de kunststofbaan en die wordt mechanisch bevestigd met een plaatje en een schroef aan de zijde van de dakdoos. Die zetten we op de onderconstructie vast en dan komt de volgende baan erover heen en die lassen we vervolgens homogeen dicht.”
Op de vraag waarom er is gekozen voor Sarnafil, hoeft Kieboom niet lang na te denken. “Het is een hoogwaardige kunststof dakbedekking. Er zit vijftien jaar verzekerde garantie op. Er hangt een zeker prijskaartje aan het materiaal, maar het gaat veel langer mee en het voldoet heel goed aan de huidige alsmaar strengere milieueisen. Detailleringen op het dak vormen ook geen probleem. We hebben voor de ramen in CulturA speciaal zetwerk gemaakt dat met dezelfde kunststof is bekleed en dat konden we zo gemakkelijk en goed dichtföhnen.
CulturA Nootdorp
Opdrachtgever: Gemeentebestuur Pijnacker-Nootdorp
Architect: Room for Architecture, R4a
Adviseurs: BFB Zwolle (bouwmanagement)
SmitWesterman (constructies)
Unica installatietechniek
DorsserBlesgraaf (akoestiek)
Dakdekker: Kieboom Dakbedekkingen
Aannemer: Smits van Noort
Leverancier dakbanen Sa Sika NV (België)