Roofs 2008-01-46 De normen en waarden van gezond werken

Gereedschappenfabrikant Makita Benelux bv maakt met haar Kenniscentrum veilig en gezond werken de regelgeving rond dit onderwerp voor een breed publiek inzichtelijk. Hiermee ondersteunt men het eigen assortiment, waarin veiligheid en gezondheid immers voortdurend de aandacht heeft. In een vorig artikel werden de oplossingen voor stofvrij werken behandeld, in dit artikel aandacht voor trillingen en geluid.

De Japanse fabrikant is gespecialiseerd in de productie van uitsluitend gereedschappen voor de professional, waaronder bouw, industrie en houtverwerking. Hierin is men wereldwijd actief; de Nederlandse organisatie is gevestigd in Son en Breugel. Roofs sprak met product managers Edwin van Enck en Rob Verhoeven. Van Enck: “Wij hebben een zogeheten ‘Normen & Waarden boekje’ gemaakt, waarin de actuele informatie over ARBO-regelgeving en techniek is verzameld. De informatie is ook op onze website te vinden.”

Trillingen
Van het werken met trillend handgereedschap, zoals o.a. boren en zagen, kun je pijnlijke en gevoelloze vingers krijgen en gewrichtsklachten aan vingers, pols, armen en schouders. De gewrichten slijten ook sneller. De bloedvaatjes in de vingers kunnen door trilling vernauwen waardoor de doorbloeding wordt belemmerd. De vingers worden dan wit en pijnlijk, of ze gaan tintelen, worden gevoelloos, waardoor het ook lastiger wordt gereedschap vast te houden. Het is dan ook belangrijk dat de trilling van gereedschappen tot een minimum wordt teruggebracht.

Verhoeven: “Voor trillingen gelden er twee belangrijke waarden, de grenswaarde, die niet overschreden mag worden, en de actiewaarde. Indien deze overschreden wordt is de werkgever verplicht een actieplan te maken om de trillingen te verminderen. De grenswaarde is 5 m/s². Dat houdt in dat er met een machine met een vibratiewaarde van exact 5 m/s² acht uur per dag (triggertime) mag worden gewerkt zonder deze grenswaarde te overschrijden. Is deze waarde 10 m/s², dan mag er nog maar 2 uur met de machine worden gewerkt.”

“In het nog recente verleden waren veel onduidelijkheden over trillingen, vibratiewaarden en hoe dat geïnterpreteerd moest worden. Verschillende leveranciers hadden eigen meetmethoden en daardoor waren vibratiewaarden niet met elkaar te vergelijken.
Onlangs hebben de A-merken gereedschapsleveranciers met elkaar afgesproken hoe trillingen gemeten dienen te worden en met welke testomstandigheden.”

“Per machine worden door drie personen elk vijf keer dezelfde test gedaan. Uit deze 15 metingen vloeien de tri-axiale vibratiewaarde en de onderlinge afwijking, de “K factor”.
Maar met diverse machines kunnen er meerdere typen bewerkingen worden gedaan die ieder andere invloeden hebben op de vibratiewaarden van de machine, denk hierbij aan een decoupeerzaag die door zowel hout als metaal kan zagen, of aan een combihamer die kan breken, boren zonder en boren met hamerfunctie. In deze gevallen worden er de verschillende vibratiewaarden vermeld. Om machines goed met elkaar te kunnen vergelijken, moeten de testomstandigheden bij alle gereedschapsleveranciers identiek zijn. Zo moet bijvoorbeeld het B40 testbeton worden gemaakt volgens een strikt recept. En staat de gebruikte boordiameter en lengte van de boor vast en is deze afhankelijk van het gewicht van de machine.”

Het Japanse moederbedrijf heeft een technologie voor actieve trillingsreductie ontwikkeld die is gebaseerd op de trillingsdemping van gebouwen bij aardbevingen, namelijk de Anti Vibratie Technologie (AVT). In deze technologie wordt gebruik gemaakt van een contragewicht dat de trillingen opvangt doordat het op een krukas in de tegenovergestelde richting van de trilling beweegt. Ook het verhogen van de machineprestatie heeft overigens invloed op het aantal trillingen waaraan de werknemer wordt blootgesteld, simpelweg omdat het werk sneller gedaan is.

De AVT-techniek is toegepast in diverse producten van de fabrikant, waaronder de combihamers, breekhamers, reciprozagen en schuurmachines.

Geluid
Een item dat de laatste tijd veel in de belangstelling heeft gestaan is de blootstelling aan geluid. Indien het geluid de 80 decibel overschrijdt (vergelijkbaar met druk wegverkeer) is dit schadelijk indien men er acht uur per dag en vijf dagen per week aan is blootgesteld. Bij hogere geluidsniveaus mag men maar kort werken (bij 95 decibel bijvoorbeeld maar een kwartier). Als vuistregel geldt: zodra men met stemverheffing moet spreken om boven het geluid uit te komen, is het geluid harder dan 80 decibel. Gehoorschade is niet te genezen.

Van Enck: “In het Arbobesluit is ook voor dit probleem een vierstappenplan geformuleerd. Dit begint bij de bronaanpak (zorg voor stillere machines of gereedschappen). Andere stappen zijn het isoleren van de bron, het werk zodanig organiseren dat de werknemers minder aan lawaai worden blootgesteld en het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (gehoorbescherming). Overigens werkt Makita samen met North Safety Products om PBM´s verder onder professionele ondersteuning onder de aandacht te brengen en houden.”

Het AVT-systeem zorgt voor een reductie van de trillingen en daarmee ook van het geluid,” voegt Verhoeven toe. “Ook helpt het om motoren beter uit te balanceren (zoals bij onze BO4900V schuurmachine). Bij sommige combi- en breekhamers heeft de fabrikant het slagmechanisme ingekapseld. Verder besteedt men veel aandacht aan de vormgeving van bijvoorbeeld de ventilatoren in combinatie met de koelluchtgeleiding van de machines.”

Naast de ontwikkeling van technieken om de ergonomie van hun apparatuur te verbeteren, neemt Makita met het instellen van het Kenniscentrum veilig en gezond werken en de uitgave van het ‘Normen & Waarden-boekje’ de verantwoordelijkheid voor het verspreiden van zoveel mogelijk kennis over veilig en gezond werken.