Roofing Holland 1998-10-12 Spaceframe-daken, een doorzichtig dakconcept

In de uitgave van Roofing Holland maart '97 werd reeds aandacht besteed aan Spaceframe-daken en dakelementen. De merknaam Spaceframe-dak slaat op de zeer open dakvloer van ruimtelijk (space) samengestelde (frame) tralieliggers. Op een hal in aanbouw wordt nogmaals kennis genomen van het concept, maar nu in de uitvoeringsfase. De stalen onderconstructie van verzinkt wapeningsstaal kent nu eenmaal een andere aanpak dan de gebruikelijke stalen dakprofielplaten.

Op uitnodiging van Ivan Rudde van Wiefferink kunststof dakbedekking uit Nijverdal is het dak van een hal in aanbouw bezocht. Het betreft een hal met een oppervlakte van 7500 m2 en het bijzondere is gelegen in de dragende elementen van het dak. Op een stalen draagconstructie worden uit wapeningsstaal samengestelde dakelementen aangebracht. Wie niet beter weet zou denken dat er een betonnen vloer gestort gaat worden waarbij de bekisting aan de onderzijde nog moet worden aangebracht. De dakelementen zijn een product van een specialist in wapening: Holterman Bouwservice uit Markelo.
Naar een idee van de heer M.J.G. Bartels is wapeningsstaal gebruikt als basiselement voor dakelementen. Het dakelement is opgebouwd uit stalen tralieliggers waarover een wapeningsnet is gelast. Afhankelijk van de te realiseren overspanning worden de hoogte en de onderlinge afstand van de tralieliggers bepaald. Koppelstaven aan de onderzijde zorgen voor de benodigde stijfheid van het element.
Om roestvorming te voorkomen wordt het wapeningsstaal verzinkt of voorzien van een poedercoating. Door het wapeningsnet worden metalen strippen gelast. De strippen dienen om mechanische bevestiging van het dakbedekkingspakket mogelijk te maken.
De overspanning mogelijkheden van de dakelementen zijn zonder meer groot te weten tussen de 12 en 15 meter. Het eigen gewicht van de elementen is met 11 kg/m2 aan staal ook laag te noemen waardoor de gebruiksbelastingen voornamelijk de dimensie van de stalen draagconstructie bepalen. De stalen draagconstructie kan met de dakelementen aanzienlijk lichter worden uitgevoerd wat de bouwkosten drukt. De onderzijde wordt niet afgewerkt zodat het stalen netwerk in het zicht blijft.
Voor processen onder het dak, waar ophoping van stof op bouwdelen en dergelijke niet is gewenst, moeten aanvullend voorzieningen worden getroffen. Aan zowel de koppelstaven als de tralieliggers kan simpelweg een plafond worden gehangen. De dakelementen worden met twee hoogwerkers tussen de spanten aangebracht en op de stalen liggers geschoten. Het aanbrengen gebeurt daarmee veilig en snel. De dakelementen zijn zoveel als mogelijk gestandaardiseerd om de kosten van fabricage te drukken. De standaardafmetingen nemen niet weg dat de maatvoering nauwkeurig moet zijn. De metalen strippen moeten op de goede onderlinge afstand liggen om het aanbrengen van het dakbedekkingspakket mogelijk te maken. Zijn de elementen aangebracht dan kan de dakdekker beginnen.

Even wennen

"Het was wel even wennen", aldus Rudde. "Wie al eens over tralieroosters op hoogte heeft gelopen kent het gevoel van 'zweven'. Het stalen wapeningsnet versterkt dat zweverige gevoel. Lopen over de dakelementen vergt enige oefening. Net als bij stalen dakprofielplaten moet vermeden worden met de voet beklemd te raken.
Ook de volgorde van werken is anders dan op een regulier dak van stalen dakprofielplaten."
Omdat de dakdekker goed zicht moet houden op de stalen strippen moet het aanbrengen van de dampremmende laag, het isoleren en het dakdekken vrijwel direct achter elkaar gebeuren. Er kan niet in het vooruit worden gewerkt. Het maken van dagafsluitingen is daarmee natuurlijk vrij makkelijk. Is de lijn gevonden en goed gericht dan verloopt het dakwerk verder vlot.
Rudde heeft intensief overleg gepleegd met Holterman en de leverancier van de PVC dakbedekking, Delbouw, alvorens over te gaan op het aanbrengen van de dakbedekking. Hoewel het systeem al eerder is toegepast kon niet zonder meer gezegd worden dat het dakbedekkingssysteem overal goed is uitgewerkt. Dit type dak is eerder namelijk als maatwerk aangebracht op enkele projecten. Mede naar aanleiding daarvan is gekozen voor een andere opzet. Het systeem mag op prijs niet te veel afwijken van standaard producten hoewel maatwerk uiteraard altijd mogelijk blijft.
Het geluidsabsorptievermogen van de Spaceframe-daken is door de open structuur bijzonder hoog. Er treedt nagenoeg geen geluidsreflectie op door het ontbreken van een hard oppervlak. Met het standaardiseren mikt Holterman op productiehallen waar in verband met de ARBO het geluidsniveau laag moet zijn. De hal in aanbouw is daar een mooi voorbeeld van, in de hal komen productiemachines.
Omdat gekozen is voor standaardisatie moet er actief worden samengewerkt met verwerkers geboden. Dat heeft onder andere geleid tot afspraken over de plaats van de hemelwaterafvoeren, de mogelijkheid van het aanbrengen van lichtstraten en rookluiken, standaardoplossingen bij de rand en vooral afspraken tijdens de bouw. Dhr. Rudde heeft al de nodige ideeën opgedaan die inmiddels in het concept verwerkt zijn en dat heeft er mede toe geleid dat Wiefferink zowel nationaal als internationaal de Spaceframe-daken waterdicht afwerkt. Een verrassende ontdekking was daarbij dat lichtkoepels, aangebracht op Spaceframe-daken geen inbraakbeveiliging behoeven. Het traliewerk van de dakelementen blijft gewoon instant wat anders separaat aangebracht moet worden.

door: Ing. A.B. Berlee, T-Joint